KrzyÂż bĂŞdzie miaÂł swoje miejsce w kaplicy loretaĂąskiej. Tam, gdzie jest pomnik katyĂąski, ktĂłrego inicjatorem byÂł takÂże pan Stefan Melak, ktĂłry zgin¹³ w katastrofie pod SmoleĂąskiem. Ten pomnik jest bardzo piĂŞkny - jest to wyciĂŞte drzewo, pod korzeniami drzewa sÂą czaszki i teraz ten krzyÂż wpisze siĂŞ bardzo piĂŞknie w tĂŞ ca³¹ kompozycjĂŞ, poniewaÂż brak jest pnia - powiedziaÂł ks. Siekierski.

Jak dodaÂł, w jego odczuciu bĂŞdzie to miejsce bardzo szczegĂłlne w koÂściele. - ÂŚrodowisko akademickie bardzo cieszy siĂŞ z tego, Âże ten krzyÂż bĂŞdzie w naszym koÂściele - podkreÂśliÂł ks. Siekierski.


Przeniesienie krzyÂża zakÂładaÂła umowa, jaka zostaÂła zawarta 21 lipca pomiĂŞdzy harcerzami, Kuria MetropolitalnÂą WarszawskÂą i KancelariÂą Prezydenta. Harcerze nie byli obecni przy dzisiejszym przeniesieniu krzyÂża, ale pochwalajÂą tĂŞ decyzjĂŞ.

8 listopada prezydent BronisÂław Komorowski zapowiedziaÂł w programie "Tomasz Lis Na Âżywo", Âże krzyÂż zostanie wkrĂłtce przeniesiony. Nie zdradziÂł jednak dokÂładnego terminu, "by nie uÂłatwiaĂŚ planowania awantury". - Nie wzi¹³em pod uwagĂŞ tego, Âże ktoÂś moÂże byĂŚ tak agresywny, jak tÂłum obroĂącĂłw krzyÂża wobec ksiĂŞÂży… I to skomplikowaÂło sytuacjĂŞ. UniemoÂżliwiÂło to wykonanie umowy z kuriÂą, ale ta umowa bĂŞdzie wykonana do koĂąca. To znaczy, Âże krzyÂż bĂŞdzie w koÂściele Âśw. Anny, tak jak to zostaÂło wtedy ustalone - mĂłwiÂł prezydent.

KrzyÂż pojawiÂł siĂŞ pod PaÂłacem Prezydenckim po katastrofie smoleĂąskiej. Ustawili go harcerze w hoÂłdzie ofiarom prezydenckiego samolotu.

16 wrzeÂśnia krzyÂż zostaÂł przeniesiony do kaplicy w PaÂłacu Prezydenckim, gdzie miaÂł czekaĂŚ na dogodny moment sprzyjajÂący wykonaniu lipcowej umowy.

(meg, asz, ap)

TAGI: krzy¿, pa³ac prezydencki, koœció³ œw. anny, przeniesienie

Przed PaÂłacem Prezydenckim nie ma juÂż krzyÂża upamiĂŞtniajÂącego czas ÂżaÂłoby po tragicznej katastrofie pod SmoleĂąskiem. ZostaÂł usuniĂŞty okoÂło godziny 8.00 rano i przeniesiony do kaplicy w PaÂłacu (na zdjĂŞciu).

Przed Pa³acem Prezydenckim nie ma ju¿ krzy¿a upamiêtniaj¹cego czas ¿a³oby po tragicznej katastrofie pod Smoleùskiem. Zosta³ usuniêty oko³o godziny 8.00 rano i przeniesiony do kaplicy w Pa³acu. Przeciwnicy przeniesienia krzy¿a wci¹¿ s¹ na Krakowskim Przedmieœciu. Modl¹ siê i œpiewaj¹.



foto: wp.pl / Konrad ÂŻelazowski

KrzyÂż, o ktĂłry toczyÂła siĂŞ dÂługa batalia pod PaÂłacem Prezydenckim, okoÂło godz. 10.00 zostaÂł przeniesiony do koÂścioÂła Âśw. Anny. - KrzyÂż umieszczono w kaplicy loretaĂąskiej - powiedziaÂł rektor ÂświÂątyni ks. Jacek Siekierski. Jak dowiedziaÂła siĂŞ Wirtualna Polska o godz. 13 obroĂący krzyÂża zbiorÂą siĂŞ przed PaÂłacem Prezydenckim. RozpocznÂą akcjĂŞ sprzeciwu w zwiÂązku z przeniesieniem krzyÂża.




foto: wp.pl / Konrad ÂŻelazowski

Obaj agresorzy przystÂąpili do podziaÂłu stref wpÂływĂłw, zanim jeszcze ustaÂły dziaÂłania wojenne. KorygujÂąc ustalenia tajnego protokoÂłu z 23 sierpnia 1939 roku, podpisano 28 wrzeÂśnia nowy ukÂład „o przyjaÂźni i granicach”. Na jego mocy LitwĂŞ w³¹czono do strefy interesĂłw sowieckich, wojewĂłdztwa lubelskie i czêœÌ warszawskiego zaÂś do strefy niemieckiej. PodjĂŞto rĂłwnieÂż zobowiÂązanie wspĂłlnego zwalczania przejawĂłw ze strony polskiej ruchu oporu. Niemiecka strefa okupacyjna objĂŞÂła prawie 189 tys. km kw. z okoÂło 22 milionami ludnoÂści. Radziecka strefa okupacyjna objĂŞÂła 201 tys. km kw. z okoÂło 13 milionami ludnoÂści (z czego ok. 40 proc. stanowili Polacy). Dalsze rokowania, jakie miaÂły miejsce 10 stycznia 1941 roku, doprowadziÂły do odstÂąpienia Moskwie przez NiemcĂłw za kwotĂŞ 7 500 000 dolarĂłw amerykaĂąskich czĂŞÂści Suwalszczyzny.

Symbolicznym przypieczĂŞtowaniem IV rozbioru Polski byÂła wspĂłlna niemiecko-radziecka defilada w BrzeÂściu nad Bugiem. Na moÂście na Bugu na rozkaz Stalina przekazano SS komunistĂłw niemieckich, ktĂłrzy wiĂŞzieni byli w ZSRR. WiaczesÂław MoÂłotow wyraziÂł swoje zadowolenie ze zwyciĂŞstwa, nazywajÂąc paĂąstwo polskie „pokracznym tworem traktatu wersalskiego” (w innych przekazach mowa jest o „bĂŞkarcie”). Przyjmuje siĂŞ, Âże Armia Czerwona wziĂŞÂła do niewoli 250 – 300 tysiĂŞcy ÂżoÂłnierzy, w tym 13 tysiĂŞcy oficerĂłw, a wÂśrĂłd nich 12 genera³ów. Jak podaÂła prasa radziecka, w trakcie dziaÂłaĂą zginĂŞÂło 737 ÂżoÂłnierzy radzieckich, a 1862 zostaÂło rannych.

LudnoœÌ polska zamieszkujÂąca tereny w³¹czone do ZSRR znalazÂła siĂŞ w bardzo ciĂŞÂżkiej sytuacji. OkrĂŞg wileĂąski z okoÂło pó³ miliona ludnoÂści polskiej wÂładze radzieckie oddaÂły Litwie, ktĂłrÂą podobnie jak EstoniĂŞ i ÂŁotwĂŞ w 1940 roku – w porozumieniu z Hitlerem – zaanektowaÂły. PozostaÂłe tereny w³¹czono do BiaÂłoruskiej i UkraiĂąskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Zachowano przy tym pozory praworzÂądnoÂści, przeprowadzajÂąc w koĂącu paÂździernika 1939 roku wybory pod nadzorem NKWD o z gĂłry ustalonych wynikach.

Wiêziono, osadzano w ³agrach oraz zsy³ano na Syberiê i do Kazachstanu inteligencjê, ludzi posiadaj¹cych jakiekolwiek maj¹tki, urzêdników, osadników wojskowych i policjantów. Od zimy 1940 do po³owy 1941 roku wysiedlono ponad 1,2 miliona obywateli polskich, których wywo¿ono ca³ymi rodzinami. Wielu nie prze¿y³o gehenny. Ch³opów i resztê ludnoœci zastraszano i podjêto próby ich rusyfikacji. W nastêpstwie nadania wszystkim mieszkaùcom naszych Kresów Wschodnich obywatelstwa radzieckiego, powo³ano w 1940 roku i w pierwszej po³owie 1941 roku w szeregi Armii Czerwonej ponad 100 000 Polaków. Oko³o 80 000 skierowano do przymusowej pracy, g³ównie w Zag³êbiu Donieckim.

JeĂącĂłw wojennych wywieziono do ró¿nych czĂŞÂści ZSRR, g³ównie na SyberiĂŞ lub do Azji ÂŚrodkowej. OficerĂłw osadzono zaÂś w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Tych wszystkich na mocy decyzji Biura Politycznego WKP (b), wedÂług danych radzieckich 14 552 osoby, NKWD zamordowaÂło strzaÂłami w tyÂł gÂłowy. Obok oficerĂłw WP zamordowano funkcjonariuszy Policji PaĂąstwowej i Korpusu Ochrony Pogranicza. SzczÂątki ofiar odkryto w Katyniu, w lesie pod Charkowem i wokó³ wsi Miednoje w pobliÂżu Tweru. Ta zbrodnia ludobĂłjstwa zawaÂżyÂła na póŸniejszych kontaktach Polski z jednym z „sojusznikĂłw” koalicji antyhitlerowskiej.

Osaczeni pod Wytycznem

Po przeprawie przez Bug pododdziaÂły ppÂłk. Nikodema Sulika znalazÂły siĂŞ w lesie na wschĂłd i poÂłudnie od Kosynia. 10 km dalej na pó³noc znalazÂła siĂŞ Brygada „Polesie” (pomiĂŞdzy Sobiborem a OsowÂą). Po zebraniu caÂłej grupy KOP, ktĂłra liczyÂła okoÂło 3000 ÂżoÂłnierzy, dokonano reorganizacji, formujÂąc Batalion „Polesie”. DowĂłdztwo nad nim obj¹³ ppÂłk Jan Dyszkiewicz. Dotychczasowy dowĂłdca Brygady „Polesie” z powodu wyczerpania, nie byÂł w stanie dalej dowodziĂŚ. 30 wrzeÂśnia 1939 roku po poÂłudniu grupa KOP jednÂą kolumnÂą opuÂściÂła lasy i drogÂą na HaĂąsk do rana nastĂŞpnego dnia miaÂła dotrzeĂŚ do lasĂłw na zachĂłd od Wytyczna. NastĂŞpnie planowano przemarsz do lasĂłw parczewskich i do³¹czenie do siÂł SGO „Polesie” gen. Kleeberga.

Do rejonu Wytyczna Polacy dotarli prawie bez przeszkĂłd. Tylko batalion KOP „BereÂźne” stoczyÂł potyczkĂŞ, w czasie ktĂłrej zniszczyÂł ogniem armat ppanc. i dwa sowieckie czoÂłgi. RĂłwnieÂż Rosjanie podjĂŞli budowĂŞ przeprawy na Bugu i dziaÂłania poÂścigowe. G³ówny ciĂŞÂżar walk spadÂł na 253. PuÂłk wsparty innymi pododdziaÂłami, czoÂłgami oraz lotnictwem.

Gen. Orlik-RĂźckemann 1 paÂździernika 1939 roku rozmieÂściÂł polskie siÂły nastĂŞpujÂąco: trzy bataliony z puÂłku KOP „Sarny” zajĂŞÂły skraj lasu na wschĂłd od WĂłlki Wytyckiej w kierunku poÂłudniowym, sama miejscowoœÌ nie zostaÂła obsadzona – byÂła jedynie dozorowana przez oddziaÂł saperĂłw z jednym rkm, Batalion „Polesie” miaÂł marszem ubezpieczonym dotrzeĂŚ w rejon miejscowoÂści Wytyczno.

Kompania sowieckich czo³gów T-37 oko³o godziny 3 osi¹gnê³a skraj Wytyczna. Tam zosta³a ostrzelana ogniem dwóch armat ppanc., które zniszczy³y dwa czo³gi. Pó³ godziny póŸniej, ogniem z broni maszynowej zosta³ ostrzelany szwadron kawalerii, który zmuszony zosta³ do odwrotu. Dowódca 253. PS po przeprowadzeniu rozpoznania bojem postanowi³ zaatakowaÌ polskie pozycje o œwicie.

Szwadron kawalerii i batalion piechoty przed godzinÂą ĂłsmÂą opanowaÂły Wytyczno, biorÂąc do niewoli okoÂło 400 ÂżoÂłnierzy. Straty strony sowieckiej wyniosÂły dziesiĂŞciu zabitych i 23 rannych. Drugi batalion nacieraÂł wzdÂłuÂż wschodniego brzegu jeziora Wytyckie, gdzie napotkaÂł silny opĂłr. Ostrzelany przez artyleriĂŞ i broĂą maszynowÂą (ÂźrĂłdÂła sowieckie podajÂą, Âże ckm-y rozmieszczone byÂły na Âłodziach na jeziorze), zostaÂł zmuszony do wycofania siĂŞ ze stratami 15 zabitych i 60 rannych. OddziaÂły polskie byÂły w tym czasie systematycznie ostrzeliwane i bombardowane przez samoloty sowieckie. Gen. Orlik-RĂźckemann, chcÂąc zyskaĂŚ na czasie i przegrupowaĂŚ siÂły, wydaÂł rozkaz dla Batalionu „Polesie” ataku na skrzydÂło przeciwnika, na wschĂłd od Wytyczna. Mimo potwierdzenia rozkazu, atak nie zostaÂł przeprowadzony. W szeregi polskie wkradÂło siĂŞ rozprĂŞÂżenie i zmĂŞczenie. CzêœÌ ÂżoÂłnierzy zaczĂŞÂła siĂŞ poddawaĂŚ, inni byli niezdolni do walki. Batalion „Polesie” przestaÂł praktycznie istnieĂŚ.

DowĂłdca Grupy KOP podj¹³ wiĂŞc decyzjĂŞ o oderwaniu siĂŞ w poÂłudnie od przeciwnika i skierowania pozostaÂłych siÂł do lasĂłw koÂło Sosnowicy. OdwrĂłt zauwaÂżyli Sowieci, przystĂŞpujÂąc do Âźle zorganizowanego zresztÂą poÂścigu. Kolumna byÂła atakowana rĂłwnieÂż przez sowieckie samoloty. Po dotarciu w nakazany rejon oddziaÂły zostaÂły rozwiÂązane i rozproszone. CzĂŞÂści ÂżoÂłnierzy udaÂło siĂŞ dotrzeĂŚ do SGO „Polesie”. Grupa oficerĂłw z gen. Orlikiem-RĂźckemannem podjĂŞÂła decyzjĂŞ o utworzeniu organizacji Tajny KOP.

Straty poniesione przez Armiê Czerwon¹ w bitwie pod Wytycznem wynios³y: 31 zabitych, 94 rannych, trzy czo³gi T-37, trzy traktory Komsomolec i usz- kodzony jeden czo³g. Wed³ug danych sowieckich polskie straty wynieœÌ mia³y 380 zabitych i 1000 ¿o³nierzy wziêtych do niewoli. Rannych polskich ¿o³nierzy przewieziono do Wytyczna i tam zamkniêto w jednym z budynków (Dom Ludowy). WiêkszoœÌ z nich zmar³a z up³ywu krwi i odniesionych ran.

Krwawa przeprawa przez Bug

Sytuacja przedstawiaÂła siĂŞ nastĂŞpujÂąco. OddziaÂły KOP rozmieszczone zostaÂły na zachodnim skraju lasu od miejscowoÂści Mielniki po uroczysko Morawskie, siĂŞgajÂąc bagien Prypeci. OdlegÂłoœÌ pomiĂŞdzy polskimi oddziaÂłami wynosiÂła od 2 do 5 km. PpÂłk Nikodem Sulik otrzymaÂł zadanie wyparcia oddzia³ów Armii Czerwonej z Szacka, na ktĂłry postanowiÂł uderzyĂŚ siÂłami batalionĂłw KOP „BereÂźne” i „Rokitno” oraz batalionem piechoty dowodzonym przez mjr. JĂłzefa Balcerzaka. Natarcie miaÂł wspieraĂŚ dywizjon artylerii mjr. Stefana Czernika.

Zanim bataliony przystÂąpiÂły do wykonywania postawionych im zadaĂą, na przedpolu pojawiÂły siĂŞ czoÂłgi z 411. batalionu kpt. Nieseniuka. Ogniem armat ppanc. zostaÂło zniszczonym osiem sowieckich czoÂłgĂłw. Do natarcia ruszyÂł batalion mjr. Balcerzaka wsparty ogniem wÂłasnej artylerii. Za nim ruszyÂł batalion KOP „BereÂźne” dowodzony przez mjr. ÂŻurowskiego. Polacy uderzyli z impetem pomimo silnego ognia prowadzonego z broni maszynowej i artylerii sowieckiej. W Szacku doszÂło do zaciĂŞtych walk, ktĂłrych szala przechyliÂła siĂŞ na korzyœÌ ÂżoÂłnierzy polskich. Rozbici Sowieci wycofali siĂŞ w kierunku na Mielniki lub PiszczĂŞ, a droga przez Szack okoÂło poÂłudnia zostaÂła otwarta.

Dwie godziny póŸniej, sowieckie samoloty zbombardowaÂły oddziaÂły polskie znajdujÂące siĂŞ w Szacku. ByÂł on takÂże ostrzeliwany przez artyleriĂŞ. NastĂŞpnie wyszÂło ze skraju lasu natarcie piechoty wroga, zatrzymane ogniem broni maszynowej kompanii KOP „Tyszyca” i artyleriĂŞ. Obrona Szacka zostaÂła wzmocniona batalionem KOP „Sarny”. Rosjanie wprowadzali do walki kolejne pododdziaÂły, ale te najczĂŞÂściej w sile kompanii nie byÂły w stanie sforsowaĂŚ polskiej obrony.

Gen. Orlik-Rßckemann przekaza³ p³k. Tadeuszowi Ró¿yckiemu-Ko³odziejczykowi rozkaz oskrzydlenia nieprzyjaciela nacieraj¹cego na Szack si³ami przynajmniej jednego batalionu piechoty. P³k Ró¿ycki-Ko³odziejczyk, obawiaj¹c siê jednak os³abienia brygady, w³¹czy³ do akcji tylko jedn¹ kompaniê piechoty, resztê oddzia³ów zaœ skierowa³ marszem w kierunku Bugu. Kompania ta natrafi³a na sowiecki batalion z 58. PS i po walce musia³a siê wycofaÌ. Brygada, która dotar³a do szosy, równie¿ napotka³a przeciwnika i zosta³a zmuszona do przebijania siê lasami w kierunku Szacka. By³ to powa¿ny b³¹d. Ale zamieszanie zapanowa³o te¿ po stronie sowieckiej. Pododdzia³y 58. i 112. PS rozproszy³y siê w lesie. P³k Russijanow by³ kompletnie niezorientowany, jakie si³y polskie ma przed sob¹.

Po zapadniĂŞciu zmroku pomimo ciÂągle trwajÂącej wymiany ognia pododdziaÂły KOP przeszÂły marszem przez Szack w kierunku przeprawy na Bugu. Zgrupowanie ppÂłk. Sulika przeprawiÂło siĂŞ na zachodni brzeg rzeki pomiĂŞdzy ZbereÂżem a Grabowem. Niestety, ciĂŞÂżki sprzĂŞt, w tym samochody, trzeba byÂło porzuciĂŚ. W rejonie Grabowa 29 wrzeÂśnia 1939 roku przed poÂłudniem znalazÂła siĂŞ takÂże Brygada „Polesie”, ktĂłra walczÂąc przemaszerowaÂła przez Szack w kierunku przeprawy. Stracono tabory, pluton armat przeciwpancernych i kilka ckm.

W bitwie o Szack polegÂło lub zostaÂło zamordowanych 14 oficerĂłw i siedmiu podoficerĂłw zawodowych, w wiĂŞkszoÂści z Brygady „Polesie”. Straty obejmowaÂły okoÂło 500 ÂżoÂłnierzy, polegÂłych, rannych i zaginionych lub tych, ktĂłrzy dostali siĂŞ do niewoli. Straty 52 DS. wyniosÂły 81 – 82 zabitych, 184 – 185 rannych, stracono dziewiĂŞĂŚ czoÂłgĂłw i piĂŞĂŚ traktorĂłw Komsomolec. DowĂłdca 52. DS zostaÂł zdjĂŞty ze stanowiska.

Korpus Ochrony Pogranicza

OdwrĂłt na Szack

W nocy z 27 na 28 wrzeÂśnia 1939 roku oddziaÂły Korpusu Ochrony Pogranicza dowodzone przez gen. bryg. Wilhelma Orlika-RĂźckemanna, znalazÂły siĂŞ w rejonie Szacka. G³ówne siÂły kolumny pó³nocnej, ktĂłre dotarÂły do lasu na pó³noc od Szacka, w okolicach miejscowoÂści Mielniki, stanowiÂła Brygada KOP „Polesie” dowodzona przez pÂłk. dypl. Tadeusza Ró¿yckiego-KoÂłodziejczyka. Kolumna poÂłudniowa, ktĂłrÂą dowodziÂł ppÂłk Nikodem Sulik, po ciĂŞÂżkim i mĂŞczÂącym marszu dotarÂła w rejon na pó³nocny wschĂłd od Szacka.

Po drodze napotkano kolumnĂŞ taborowÂą z Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”, dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga. ZnajdowaÂł siĂŞ on okoÂło 30 km od oddzia³ów KOP, w rejonie WÂłodawy. Ze wzglĂŞdu na trudne warunki terenowe (bagna, jeziora, nieutwardzone drogi), gen. Orlik-RĂźckemann, wytyczajÂąc kierunek marszu na przeprawy na Bugu pod Grabowem i Koszarami, musiaÂł przejœÌ przez Szack. Droga prowadziÂła przez szerokÂą groblĂŞ, pomiĂŞdzy dwoma jeziorkami Lucemierz i Czarne. Teren wokoÂło byÂł grzÂąski i podmokÂły. W dodatku Szack byÂł zajĂŞty przez siÂły sowieckie, o ktĂłrch Polacy nic bliÂższego nie wiedzieli. Gen. Orlik-RĂźckemann postanowiÂł przebiĂŚ siĂŞ przez Szack i kontynuowaĂŚ marsz w kierunku przepraw na Bugu.

W rejonie Szacka rozÂłoÂżyÂła swoje siÂły 52. DS dowodzona przez pÂłk. Iwana Russijanowa, liczÂąca 13 000 ÂżoÂłnierzy. Od godz. 14 w Szacku znajdowaÂł siĂŞ 411. Batalion CzoÂłgĂłw i 54 Dywizjon Artylerii Ppanc., ktĂłre uprzednio wziĂŞÂły do niewoli bez walki okoÂło 400 ÂżoÂłnierzy polskich (w tym 22 oficerĂłw). Rosjanie takÂże nie znali dokÂładnie polskich siÂł, ale dowĂłdca 52. DS postanowiÂł rozbiĂŚ je, wykonujÂąc marsz w kierunku WÂłodawy. 28 wrzeÂśnia rano przyszedÂł meldunek informujÂący, Âże w rejonie Szacka rozbity zostaÂł 411. Batalion CzoÂłgĂłw dowodzony przez kpt. Nieseniuka. WczeÂśniej dowiedziaÂł siĂŞ on, Âże rzekomo do niewoli chce siĂŞ poddaĂŚ oddziaÂł polskiej kawalerii. Batalion ruszyÂł i w rejonie jeziora Lucmierz dostaÂł siĂŞ pod ogieĂą polskich armat przeciwpancernych, ktĂłre zniszczyÂły wszystkie sowieckie czoÂłgi. Z batalionu uratowaÂło siĂŞ trzech rannych ÂżoÂłnierzy.

By³a to dla Rosjan wiadomoœÌ pora¿aj¹ca. Min¹³ d³u¿szy czas, nim p³k Russijanow skierowa³ w rejon Szacka znaczne si³y piechoty, artylerii i saperów.

Mordowanie PolakĂłw

Niestety, 27 BPanc. otrzyma³a wsparcie piechoty. Rankiem 21 wrzeœnia oddzia³y Armii Czerwonej liczy³y 80 czo³gów i 15 samochodów pancernych. W mglisty i pochmurny poranek 21 wrzeœnia rozpocz¹³ siê szturm poprzedzony przygotowaniem artyleryjskim. Polacy umiejêtnie wykorzystywali luki, jakie powstawa³y pomiêdzy nacieraj¹cymi oddzia³ami, przenikaj¹c na ich ty³y, atakuj¹c i wprowadzaj¹c chaos i zamieszanie wœród czerwonoarmistów. Trzy bataliony ich strzelców by³yby ca³kowicie zniszczone, gdyby nie wsparcie grupy zmechanizowanej z 16. KS, która przes¹dzi³a o wyniku starcia. Polacy zostali zmuszeni przez przewa¿aj¹ce si³y do wycofania siê na skraj miasta.

Przed po³udniem do walki w³¹czy³y siê równie¿ czo³gi z 28. i 31. pu³ków dowodzonych przez komdiwa Andrieja Jeromienkê. Mimo to zaciêta obrona zatrzyma³a a¿ do wieczoru przewa¿aj¹ce si³y i zablokowa³a skutecznie próby sforsowania mostu drogowego. Znacznie lepiej pomimo zaciêtych walk powiod³o siê oddzia³om nacieraj¹cym od po³udnia i po³udniowego wschodu. Po zajêciu przez Rosjan poczty, elektrowni i sk³adu paliw walki przenios³y siê do centrum Grodna.

Wieczorem w mieœcie broni³y siê jeszcze nieliczne punkty oporu. CzêœÌ ¿o³nierzy polskich i ochotników bior¹cych udzia³ w walkach przebi³a siê przez sowieckie linie i odesz³a w kierunku granicy litewskiej. Do póŸna w nocy broni³ siê jeszcze stary Zamek Królewski, zespó³ budynków szkó³ zawodowych i koszary 81. PP. W nocy pozostali obroùcy opuœcili jednak miasto wraz z dowódcami. Grodno nie skapitulowa³o. Nazajutrz w czasie zajmowania miasta dochodzi³o jeszcze do potyczek z ma³ymi grupami obroùców.

Do niewoli dostaÂło siĂŞ okoÂło 1000 polskich ÂżoÂłnierzy, a duÂża liczba obroĂącĂłw zostaÂła rozjechana przez sowieckie czoÂłgi na wschodnim skraju miasta. WiĂŞkszoœÌ wziĂŞtych do niewoli oficerĂłw WP byÂła na miejscu rozstrzeliwana. ÂŻoÂłnierze z 16. KS dowodzonego przez kombriga Rozanowa rozstrzelali 29 polskich oficerĂłw. OkoÂło 300 obroĂącĂłw miasta, w tym nieletnich, rozstrzelano w rejonie Psiej GĂłrki, „Krzy¿ówki”, Pohulanki i w koszarach 81 PP. Prawdopodobnie to okrucieĂąstwo ze strony zdobywcĂłw podyktowane byÂło poniesionymi w czasie walk wysokimi stratami: 53 polegÂłych, 161 rannych, piĂŞĂŚ czoÂłgĂłw i samochĂłd pancerny spalone, uszkodzonych 14 czoÂłgĂłw i dwa samochody pancerne.

Gen. WÂładysÂław Sikorski, kierujÂąc sÂłowa do obroĂącĂłw Grodna, w 1941 roku powiedziaÂł „JesteÂście nowymi OrlĂŞtami. Postaram siĂŞ, Âżeby wasze miasto otrzymaÂło Virtuti Militari i tytuÂł Zawsze Wiernego”. Nie zrealizowaÂł jednak swego zamiaru.

Polowanie na sowieckie czoÂłgi

O godz. 8 z poÂłudnia podeszÂły pod Grodno czoÂłgi z batalionu rozpoznawczego mjr. Bogdanowa z 27. BPanc. Po rozbrojeniu dwuosobowego polskiego posterunku czoÂłgi ruszyÂły z marszu na Grodno przez most drogowy.

Po jego przejechaniu zostaÂły zarĂłwno one, jak i czoÂłgi znajdujÂące siĂŞ z tyÂłu, ostrzelane silnym ogniem przez polskÂą obronĂŞ. RozgorzaÂła zaciĂŞta walka. GĂŞsty ogieĂą karabinĂłw maszynowych mieszaÂł siĂŞ z ogniem prowadzonym przez armaty przeciwlotnicze, obroĂący miotali butelki z benzynÂą. ZaczĂŞÂło siĂŞ polowanie na czoÂłgi pozbawione osÂłony piechoty.

W tym czasie do Grodna dotarÂł drugi batalion czoÂłgĂłw, liczÂący 20 wozĂłw, dowodzony przez mjr. Ilusa PoÂłukarowa, ktĂłry po godz. 10 spotkaÂł siĂŞ z mjr. Bogdanowem. Ten ostatni wycofaÂł z miasta ocalaÂłe maszyny. Do Grodna docieraÂły pozostaÂłe pododdziaÂły 27. BPanc. Po poÂłudniu 20 wrzeÂśnia 1939 roku na przedmieÂściach Grodna znajdowaÂły siĂŞ juÂż trzy bataliony czoÂłgĂłw, batalion rozpoznawczy oraz kompania ÂżoÂłnierzy stanowiÂących ich osÂłonĂŞ (ponad

65 czoÂłgĂłw i samochodĂłw pancernych). W centrum miasta na prawym brzegu Niemna walczyÂło dziesiĂŞĂŚ maszyn, a w poÂłudniowej czĂŞÂści miasta walkĂŞ toczyÂło okoÂło 50 czoÂłgĂłw. Z zachodniego brzegu pozycje obroĂącĂłw ostrzeliwaÂły pozostaÂłe czoÂłgi.

Kolejne tanki próbowa³y wedrzeÌ siê do centrum miasta, aby wesprzeÌ czo³gi, które siê ju¿ tam znajdowa³y. Polskie stanowiska ogniowe rozmieszczone na strychach i w piwnicach stanowi³y trudn¹ do sforsowania zaporê. Przeszkod¹ w poruszaniu siê czo³gów po mieœcie by³y w¹skie uliczki, co wykorzystywali obroùcy, izoluj¹c pojedyncze maszyny i próbuj¹c je niszczyÌ. Wieczorem ostrza³ miasta nie usta³, natomiast czerwonoarmiœci podjêli próbê sforsowania za pomoc¹ ³ódek rzeki Niemen powy¿ej Grodna, gdzie natknêli siê na polskich ¿o³nierzy. Wywi¹za³a siê zaciek³a walka na granaty rêczne i bagnety.

Pomimo ciê¿kich strat Polacy utrzymali swoje pozycje, zdobywaj¹c przy tym kilka karabinów maszynowych. Obroùcy dla odmiany przeprawili siê na trzech ³ódkach oko³o godziny 20 na lewy brzeg rzeki i zlikwidowali sowieckie placówki na przedmieœciu Folusz. Wywo³a³o to spore zamieszanie po stronie nieprzyjaciela. Dobra znajomoœÌ terenu przez obroùców spowodowa³a, ¿e w nocy z 20 na 21 wrzeœnia 1939 roku zorganizowano kilka takich nocnych wypadów. 27 BPanc. pierwszego dnia straci³a 15 ¿o³nierzy, 11 by³o rannych, spalono trzy czo³gi i samochód pancerny z radiostacj¹, a dalszych szeœÌ czo³gów i jeden samochód pancerny by³o uszkodzonych.

Grodno

Tanki prÂą na zachĂłd

Rankiem 20 wrzeÂśnia 1939 roku, znajdujÂąca siĂŞ na zachĂłd od Lidy grupa zmechanizowana 16. Korpusu Strzeleckiego wyruszyÂła na Grodno w kierunku Szczuczyn – Skidel. OkoÂło 10.30 stoczyÂła potyczkĂŞ z kompaniÂą piechoty WP, ktĂłra zostaÂła rozbita. O godz. 11 w odlegÂłoÂści okoÂło 5 km od Skidla wywiÂązaÂła siĂŞ walka z improwizowanÂą grupÂą kawalerii rtm. Ryszarda Wiszowatego. StanowiÂła ona pozostaÂłoÂści 2. i 10. PuÂłku UÂłanĂłw oraz innych pododdzia³ów, ktĂłre od 15 wrzeÂśnia braÂły udziaÂł w walkach z Niemcami, pomiĂŞdzy BiaÂłymstokiem a WoÂłkowyskiem.

W nocy z 19 na 20 wrzeœnia 1939 roku w okolicach wsi Dubno walczy³y z miejscow¹ grup¹ dywersantów, a nastêpnie stanê³y na wypoczynek w Skidlu, w którym zosta³ uprzednio st³umiony przez ¿o³nierzy i policjantów z Grodna zbrojny bunt. Szwadrony rtm. Wiszowatego przemêczone walkami i o niepe³nych stanach etatowych podjê³y walkê z nadci¹gaj¹cymi czo³gami sowieckimi z 16. KS. Po kilkugodzinnej walce polskie oddzia³y wycofa³y siê, natomiast atakuj¹cy zmêczeni walk¹ i zaskoczeni oporem zatrzymali siê w Skidlu. W zwi¹zku z zaistnia³¹ sytuacj¹ rozkaz zdobycia Grodna otrzyma³ dowódca 15. KPanc. komdiw Michai³ Pietroù. Wydzieli³ on 27. BPanc., która znajdowa³a siê w rejonie Wo³kowyska.

SiÂły obroĂącĂłw Grodna stanowiÂły niepeÂłne dwa bataliony piechoty uzbrojone w broĂą rĂŞcznÂą i niewiele karabinĂłw maszynowych. ByÂł to batalion marszowy, ktĂłrego zadaniem byÂło uzupeÂłnienie 29. DP pod dowĂłdztwem kpt. Piotra Korzona, oraz 31. Batalion Wartowniczy pod dowĂłdztwem mjr. Benedykta Serafina. OprĂłcz tego w mieÂście znajdowaÂły siĂŞ jeszcze: improwizowany 200-osobowy oddziaÂł ppor. rez. Antoniego Iglewskiego, czêœÌ rzutu koÂłowego 5. PuÂłku Lotniczego z Lidy oraz 2 armaty plot. Bofors kal. 40 mm. SiÂły obroĂącĂłw wspierali oficerowie i ÂżoÂłnierze znajdujÂący siĂŞ w mieÂście, Âżandarmi i policjanci, ochotnicy – cywile, harcerze – uczniowie szkó³ gimnazjalnych i zawodowych. WiĂŞkszoœÌ z nich posiadaÂła przeszkolenie zdobyte w ramach Przysposobienia Wojskowego. Pod broniÂą znajdowaÂło siĂŞ ogó³em okoÂło 2000 – 2500 ludzi. UdziaÂł w walkach wziĂŞÂły rĂłwnieÂż czĂŞÂściowo 101. i 102. PuÂłk UÂłanĂłw.

ObronÂą dowodziÂło de facto dwĂłch ludzi: wiceprezydent miasta Grodna Roman Sawicki oraz komendant Rejonowej Komendy UzupeÂłnieĂą i zarazem dowĂłdca 31. Batalionu mjr Serafin. Pod ich nadzorem kopano rowy przeciwczoÂłgowe, wznoszono zapory, przysposabiano do wykonywania zadaĂą sÂłuÂżby pomocnicze i ochotnikĂłw. Do celĂłw obronnych wykorzystano naturalne przeszkody, w tym wzniesienia, rzekĂŞ Niemen oraz murowane budynki, na ktĂłrych na przedmieÂściach oparto liniĂŞ obrony. Jednak siÂły obroĂącĂłw byÂły zbyt szczupÂłe, aby obsadziĂŚ wytyczone linie w sposĂłb naleÂżyty.

W Kwaterze G³ównej naczelnego wodza podjĂŞto decyzjĂŞ o niepodejmowaniu walki z oddziaÂłami Armii Czerwonej, chyba Âże w obronie wÂłasnej. MarszaÂłek Edwrad Rydz-ÂŚmigÂły w ostatnim rozkazie wydanym na terytorium Polski 17 wrzeÂśnia 1939 roku zarzÂądziÂł wycofanie siĂŞ oddzia³ów WP najkrĂłtszymi drogami w kierunku na RumuniĂŞ i WĂŞgry. Rozkaz ten wywoÂłaÂł konsternacjĂŞ wÂśrĂłd ÂżoÂłnierzy. Do wielu oddzia³ów nie dotarÂł on wcale, co byÂło spowodowane problemami z ³¹cznoÂściÂą. Rozkaz sprzeczny z rozkazem naczelnego wodza wydaÂł swoim podkomendnym gen. bryg. Wilhelm Orlik-RĂźckemann – dowĂłdca KOP. Formacja ta jako pierwsza starÂła siĂŞ z oddziaÂłami Armii Czerwonej.

WalkĂŞ z nowym agresorem podjĂŞÂła teÂż przedzierajÂąca siĂŞ na WĂŞgry Grupa Operacyjna Kawalerii gen. WÂładysÂława Andersa. Do 22 wrzeÂśnia 1939 roku ÂżoÂłnierze polscy pod dowĂłdztwem gen. bryg. WÂładysÂława Langnera bronili Lwowa przed dwoma agresorami, 19 wrzeÂśnia 1939 roku Wilno zostaÂło zajĂŞte przez ArmiĂŞ CzerwonÂą. 20 i 21 wrzeÂśnia 1939 roku bohatersko broniÂło siĂŞ Grodno. OddziaÂły Armii Czerwonej posuwajÂące siĂŞ od Zbrucza w kierunku poÂłudniowo-wschodnim zbliÂżaÂły siĂŞ do granicy polsko-rumuĂąskiej, gdzie rozlokowaÂły siĂŞ polskie wÂładze. 12. Armia Frontu UkraiĂąskiego dowodzona przez Iwana Tiuleniewa podjĂŞÂła jednoczeÂśnie starania osaczenia rzÂądu polskiego i przeszkodzenia mu w przedostaniu siĂŞ do sojuszniczej Rumunii – bezskutecznie. Wieczorem 17 wrzeÂśnia wÂładze polskie przekroczyÂły granicĂŞ rumuĂąskÂą. WalczÂące Wojsko Polskie pozostaÂło bez naczelnego wodza.

 wrzeÂśnia 1939 roku Rada NajwyÂższa ZSRR uchwaliÂła ustawĂŞ o powszechnym obowiÂązku wojskowym. Dwa dni póŸniej w stan gotowoÂści bojowej zostaÂły postawione siÂły zbrojne w szeÂściu okrĂŞgach wojskowych. MarszaÂłek WoroszyÂłow wydaÂł rozkaz o przeksztaÂłceniu OkrĂŞgu Kijowskiego we Front UkraiĂąski, a OkrĂŞgu BiaÂłoruskiego we Front BiaÂłoruski.



Dramatyczna sytuacja walcz¹cych do tej pory z jednym wrogiem oddzia³ów Wojska Polskiego sta³a siê 17 wrzeœnia 1939 roku tragiczna. Dzieù ten niew¹tpliwie przes¹dzi³ o losach ca³ej kampanii. Oko³o godziny 3 w nocy w³adze radzieckie usi³owa³y wrêczyÌ ambasadorowi RP w Moskwie Wac³awowi Grzybowskiemu, wezwanemu do ludowego komisariatu spraw zagranicznych, notê dyplomatyczn¹. Zawiera³a ono uzasadnienie wkroczenia oko³o 480 000 ¿o³nierzy wojsk Armii Czerwonej w granice paùstwowe Rzeczypospolitej.

Stwierdzano w niej mianowicie, jakoby przestaÂło istnieĂŚ paĂąstwo polskie, co byÂło niezgodne z normami prawa miĂŞdzynarodowego. Pretekstem byÂło rzekome wziĂŞcie pod opiekĂŞ ludnoÂści biaÂłoruskiej i ukraiĂąskiej zamieszkujÂącej wschodnie wojewĂłdztwa Rzeczypospolitej. Ambasador Grzybowski odmĂłwiÂł przyjĂŞcia noty jako sprzecznej z zapisami traktatu pokojowego z Rygi oraz polsko-radzieckim paktem o nieagresji (argumentacja dotyczÂąca upadku rzÂądu zostaÂła odrzucona rĂłwnieÂż przez opiniĂŞ miĂŞdzynarodowÂą, m.in. AngliĂŞ, FrancjĂŞ i USA).

O godzinie 5.40 nad ranem 17 wrzeÂśnia 1939 roku Armia Czerwona przekroczyÂła granicĂŞ paĂąstwowÂą z PolskÂą.

Zostawmy politykĂłw -palikotĂłw dziennikarzom ; olni lubia siÂą babraĂŚ w sensancjach

WspaniaÂły dokument !!! Pozdrawiam ÂżyjÂących kanonierĂłw 13 DAK i ich potomkĂłw.